Unknown
| | Đăng ký:
25/04/2024
Tham gia:
25/04/2024
Điểm:
0
Bài:
0 |
Mét sè xÐt nghiÖm ho¸ sinh vÒ rèi
lo¹n lipid m¸u & bÖnh x¬ v÷a ®éng m¹ch
Tr−íc kia c¸c xÐt nghiÖm lipid m¸u th−êng lμm lμ ®Þnh
l−îng lipid toμn phÇn, phospholipid, cholesterol (toμn phÇn vμ este). HiÖn nay,
xÐt nghiÖm lipid TP vμ phospholipid Ýt ®−îc lμm, l©m sμng th−êng quan t©m nhiÒu
h¬n lμ xÐt nghiÖm cholesterol, triglycerid, c¸c lipoprotein vμ apoprotein.
C¸c xÐt nghiÖm vÒ lipoprotein th−êng lμm ®Ó ®¸nh gi¸
t×nh tr¹ng rèi lo¹n lipid m¸u gåm: LDL (lipoprotein cã tû träng thÊp) vμ HDL
(lipoprotein cã tû träng cao).
5.1. C¸c xÐt nghiÖm ho¸ sinh vÒ rèi lo¹n lipid m¸u
Rèi lo¹n lipid m¸u nãi chung vμ c¸c rèi lo¹n
lipoprotein lμ yÕu tè nguy h¹i lín liªn quan tíi sù ph¸t triÓn bÖnh tim m¹ch
(nh− x¬ v÷a ®éng m¹ch, bÖnh m¹ch vμnh vμ nhåi m¸u c¬ tim).
§Ó ph¸t hiÖn rèi lo¹n lipid m¸u cÇn lμm c¸c xÐt nghiÖm
sau:
- Cholesterol TP.
- Triglycerid.
- LDL-C.
- HDL –C
- Apo AI.
- Apo B.
NÕu ®iÒu kiÖn kh«ng cho phÐp th×
chØ cÇn lμm 3 xÐt nghiÖm sau ®©y: Cholesterol, triglycerid, HDL-C.
+ Kh«ng bÞ rèi lo¹n lipid m¸u nÕu:
Cholesterol < 5,2 mmol/l.
Triglycerid < 2,3 mmol/l.
+ Cã rèi lo¹n lipid m¸u nÕu:
- Cholesterol > 5,2 mmol/l vμ
Triglycerid >2,3 mmol/l; hoÆc
- Cholesterol 5,2 - 6,7 mmol/l vμ
HDL-C < 0,9 mmol/l.
Mét bÖnh rèi lo¹n chuyÓn hãa lipid
®iÓn h×nh lμ bÖnh x¬ v÷a ®éng m¹ch (XV§M).
C¸c xÐt nghiÖm vÒ rèi lo¹n lipid
m¸u th−êng lμm gåm:
5.1.1. Cholesterol toμn phÇn huyÕt
t−¬ng
B×nh th−êng: Cholesterol TP = 3,9
– 5,2 mmol/l.
+ Cholesterol TP t¨ng trong:
- BÖnh t¨ng cholesterol m¸u.
- T¨ng lipoprotein m¸u.
- T¾c mËt (sái mËt, ung th− ®−êng
mËt, x¬ gan-mËt, t¾c mËt,..).
- BÖnh rèi lo¹n chuyÓn hãa
glycogen (bÖnh Von Gierke).
- Héi chøng thËn h− (do viªm cÇu
thËn m¹n, t¾c tÜnh m¹ch thËn, bÖnh hÖ thèng, tho¸i hãa d¹ng bét,…).
- BÖnh lý tuyÕn tôy (®¸i ®−êng,
viªm tôy m¹n,…).
- Phô n÷ mang thai.
- T¸c dông phô cña thuèc (c¸c lo¹i
steroid).
+ Cholesterol TP gi¶m trong:
- Huû ho¹i tÕ bμo gan (do thuèc,
hãa chÊt, viªm gan,…).
- Héi chøng c−êng gi¸p.
- Suy dinh d−ìng (suy kiÖt, c¸c bÖnh
¸c tÝnh giai ®o¹n cuèi,…).
- ThiÕu m¸u m¹n tÝnh.
- §iÒu trÞ b»ng corticoid vμ ACTH.
- Gi¶m β-lipoprotein.
- BÖnh Tangier.
5.1.2. Triglycerid huyÕt t−¬ng
B×nh th−êng: TG < 2,3 mmol/l.
+ Triglycerid t¨ng trong:
- T¨ng lipid m¸u gia ®×nh.
- BÖnh lý vÒ gan.
- Héi chøng thËn h−.
- Nh−îc gi¸p.
- §¸i ®−êng.
- NghiÖn r−îu.
- Gout.
- Viªm tôy.
- BÖnh rèi lo¹n chuyÓn hãa
glycogen.
- Nhåi m¸u c¬ tim cÊp (t¨ng ®Õn ®Ønh
trong 3 tuÇn, cã thÓ t¨ng kÐo dμi trong 1 n¨m).
- T¸c dông phô cña thuèc (liÒu cao
estrogen, block β)
+ Triglycerid gi¶m trong: Suy dinh
d−ìng.
V× trong thμnh phÇn cña c¸c
lipoprotein (LP) cã cholesterol, c¸c xÐt nghiÖm hiÖn nay vÒ c¸c LP th−êng ®−îc
viÕt nh−:
LDL-C: lμ cholesterol cã trong
LDL.
HDL-C: lμ cholesterol cã trong HDL
5.1.3. HDL-cholesterol (HDL-C)
HDL-C lμ xÐt nghiÖm ®Þnh l−îng
cholesterol toμn phÇn cña ph©n ®o¹n lipoprotein HDL.
Vai trß quan träng cña HDL lμ lo¹i
bá cholesterol tõ c¸c tÕ bμo néi m¹c ®éng m¹ch, lμ yÕu tè b¶o vÖ chèng bÖnh tim
m¹ch, chèng x¬ v÷a ®éng m¹ch. L−îng HDL-C cμng thÊp (< 0,9 mmol/l) th× kh¶ n¨ng
bÞ XV§M cμng cao.
B×nh th−êng: HDL- C > 0,9
mmol/l
+ HDL-C t¨ng trong:
- TËp luyÖn thÓ lùc.
- T¨ng ®é thanh th¶i cña VLDL.
- §iÒu trÞ b»ng insulin.
- Dïng estrogen.
+ HDL- C gi¶m trong:
- Stress vμ bÖnh tËt (nhåi m¸u c¬
tim cÊp, ®ét quÞ, phÉu thuËt, chÊn th−¬ng).
- Suy kiÖt.
- Kh«ng luyÖn tËp thÓ thao.
- BÐo ph×.
- Hót thuèc.
- §¸i ®−êng.
- Nh−îc gi¸p.
- BÖnh lý vÒ gan.
- Héi chøng thËn h−.
- T¨ng urª m¸u.
- T¸c dông phô cña thuèc
(progesteron, steroid, h¹ huyÕt ¸p nhãm chÑn β).
- T¨ng triglycerid m¸u.
- Gi¶m α-lipoprotein
m¸u gia ®×nh.
- Mét sè bÖnh di truyÒn (bÖnh Tangier, bÖnh thiÕu hôt
nhãm chuyÓn acyl gi÷a lecithin vμ cholesterol, bÖnh thiÕu apoprotein A-I vμ
C-III,…).
5.1.4. LDL-cholesterol (LDL-C)
LDL cã 25% protein lμ apo B;
cholesterol g¾n víi LDL (LDL-C), nã tham gia vμo sù ph¸t triÓn cña m¶ng XV§M
g©y suy m¹ch, t¾c m¹ch vμ nhåi m¸u.
Vai trß quan träng cña LDL lμ vËn
chuyÓn vμ ph©n bè cholesterol cho c¸c tÕ bμo cña c¸c tæ chøc.
B×nh th−êng: LDL- C < 3,9
mmol/l.
+ LDL-C t¨ng trong:
- T¨ng cholesterol m¸u gia ®×nh.
- §¸i ®−êng.
- KÕt hîp víi t¨ng lipid m¸u.
- Nh−îc gi¸p.
- Héi chøng thËn h−.
- Suy thËn m¹n.
- ChÕ ®é ¨n nhiÒu cholesterol.
- Phô n÷ mang thai.
- U tuû.
- Rèi lo¹n chuyÓn hãa porphyrin.
- Ch¸n ¨n do t©m lý, thÇn kinh.
- T¸c dông phô cña thuèc
(estrogen, steroid, h¹ huyÕt ¸p nhãm chÑn β, carpazepin).
PhÇn protein cã trong c¸c LP gäi lμ
apoprotein (viÕt t¾t lμ Apo), chiÕm tû lÖ kh¸c nhau trong c¸c lipoprotein, thÊp
nhÊt ë chylomycron vμ t¨ng dÇn ë VLDL-C, LDL-C, cao nhÊt ë HDL-C.
Trong sè c¸c Apo cã Apo AI, Apo B
®−îc chó ý nhiÒu h¬n c¶ v× chóng cã vai trß quan träng trong viÖc vËn chuyÓn
HDL, LDL qua mμng tÕ bμo.
5.1.5. Apoprotein AI
Apo A lμ phÇn protein chñ yÕu cña HDL, gåm Apo AI vμ Apo
AII .
Trong ®ã Apo AI chiÕm chñ yÕu (60- 70% phÇn protein cña HDL).
|
- Cã vai trß: lμm gi¶m nång ®é
chylomicron huyÕt t−¬ng.
- Lμ chÊt kÝch thÝch ho¹t ®éng
cña enzym lecithin cholesterol acyl transferase (LCAT), enzym nμy xóc t¸c
ph¶n øng chuyÓn gèc acid bÐo cña lecithin ë vÞ trÝ carbon β sang cholesterol t¹o thμnh cholesterol este hãa.
- Lμ chÊt nhËn diÖn cho receptor
trªn mμng tÕ bμo ®Ó nhËn diÖn vμ vËn chuyÓn HDL tõ mäi tÕ bμo vμo gan, gióp
cho viÖc lo¹i bá cholesterol tõ c¸c tÕ bμo néi m¹c ®éng m¹ch (lμm gi¶m sù t¹o
thμnh c¸c m¶ng x¬ v÷a thμnh m¹ch).
§Þnh l−îng Apo AI dùa
theo nguyªn lý sau: Apo AI cã trong mÉu thö hoÆc chuÈn ng−ng kÕt
víi kh¸ng thÓ kh¸ng Apo AI cã trong thuèc thö. Møc ®é kÕt dÝnh tû
lÖ thuËn víi nång ®é Apo AI cã trong mÉu thö, vμ nång ®é Apo AI ®−îc
x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng ph¸p ®o ®é ®ôc ë b−íc sãng 340 nm; so víi chuÈn tÝnh ®-−îc
kÕt qu¶.
B×nh th−êng: Nam: 1,1 - 1,7 g/l.
N÷: 1,1 - 1,9 g/l.
Kü thuËt x¸c ®Þnh Apo AI ®−îc
lμm trªn m¸y ph©n tÝch hãa sinh tù ®éng (vÝ dô nh−: Autohumalyzer 900s,
Hitachi 902).
5.1.6. Apoprotein B (Apo B)
- Apo B lμ phÇn protein cña LDL,
lμ chÊt nhËn diÖn cña receptor mμng tÕ bμo ®èi víi LDL, ®ãng vai trß quan
träng ®−a HDL tõ m¸u vμo c¸c tÕ bμo.
HiÖn nay, c¸c thuèc ®iÒu trÞ
XV§M vμ gi¶m lipid m¸u cã t¸c dông lμm t¨ng sè l−îng receptor ®Æc hiÖu víi
LDL (Apo B) ë mμng tÕ bμo, tøc lμ lμm t¨ng kh¶ n¨ng tiÕp nhËn LDL, ®−a chóng
tõ m¸u vμo tÕ bμo, tr¸nh hiÖn t−îng ø ®äng LDL ë thμnh m¹ch.
§Þnh l−îng Apo B dùa theo nguyªn
lý sau: Apo B cã trong mÉu thö hoÆc chuÈn ng−ng kÕt víi kh¸ng thÓ kh¸ng Apo B
cã trong thuèc thö, møc ®é kÕt dÝnh tû lÖ thuËn víi nång ®é Apo B cã trong
mÉu thö vμ nång ®é Apo B ®−îc x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng ph¸p ®o ®é ®ôc ë b−íc sãng
340 nm; so víi chuÈn tÝnh ®−îc kÕt qu¶.
B×nh th−êng: Nam: 0,6 - 1,18
g/l.
N÷: 0,52 - 1,02 g/l.
Kü thuËt x¸c ®Þnh Apo B ®−îc lμm
trªn c¸c m¸y ph©n tÝch hãa sinh tù ®éng (vÝ dô nh−: Autohumalyzer 900s,
Hitachi 902).
5.2.
bÖnh x¬ v÷a ®éng m¹ch
+ Kh¸i niÖm: XV§M lμ t×nh tr¹ng
thμnh m¹ch dμy lªn vμ cã l¾ng ®äng côc bé cña lipid (cholesterol este vμ c¸c
lipid kh¸c). C¸c lipoprotein l¾ng ®äng, kÕt tô t¹o m¶ng v÷a ®éng m¹ch, lμm
hÑp lßng m¹ch, gi¶m tÝnh ®μn håi cña m¹ch m¸u, suy gi¶m tuÇn hoμn, cã thÓ dÉn
®Õn nhåi m¸u.
+ BÖnh hay gÆp trong: TiÓu ®−êng,
thËn h−, bÐo ph×, Gout, chÕ ®é dinh d−ìng cã nhiÒu lipid (triglycerid,
cholesterol, phospholipid..).
BÖnh XV§M cã thÓ cã bÊt kú 1
trong c¸c bÊt th−êng:
- VLDL t¨ng (chøa chñ yÕu TG)
víi LDL b×nh th−êng (chøa chñ yÕu lμ cholesterol).
- LDL t¨ng víi VLDL b×nh th−êng.
- C¶ LDL vμ VLDL ®Òu t¨ng
(cholesterol vμ triglycerid).
+ C¸c xÐt nghiÖm cÇn lμm ®Ó chÈn
®o¸n XV§M gåm:
(1) §Þnh l−îng TG huyÕt t−¬ng
(cã nhiÒu trong VLDL vμ LDL)
(2) §Þnh l−îng cholesterol TP,
cholesterol este hãa:
- Cã nhiÒu trong c¸c m¶ng x¬
v÷a.
- X¬ v÷a vμ choleserol thay ®æi
kh«ng song hμnh: cã x¬ v÷a mμ cholesterol vÉn b×nh th−êng ( tû lÖ ®¸ng kÓ).
(3) §Þnh l−îng cholesterol trong
HDL (HDL-C): HDL-C tû lÖ nghÞch víi nguy c¬ XV§M.
(4) §Þnh l−îng apoprotein huyÕt
t−¬ng.
Gi¶m Apo AI, t¨ng Apo B: chØ sè trung thμnh nhÊt ®Ó
chÈn ®o¸n XV§M.
Cã thÓ ®Þnh l−îng apoprotein b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p nh−:
- Ph−¬ng ph¸p miÔn dÞch-®iÖn tö
(EIA – eletro-immuno assay)
- Ph−¬ng ph¸p miÔn dÞch phãng x¹
(RIA –radio immuno assay
|
- Ph−¬ng ph¸p enzym-miÔn dÞch (ELISA-enzym linked
immuno sorbent assay).
- Ph−¬ng ph¸p xÐt nghiÖm ®é ®ôc miÔn dÞch (ITA= immuno-
turbidimetric assay).
Dùa vμo c¸c kÕt qu¶ xÐt nghiÖm vÒ c¸c lipoprotein huyÕt
t−¬ng cã thÓ nhËn biÕt vÒ nguy c¬ XV§M.
So víi trÞ
sè b×nh th−êng mμ c¸c kÕt qu¶ vÒ cholesterol, triglycerid, c¸c lipoprotein nh−:
t¨ng cholesterol, t¨ng VLDL-C, t¨ng LDL-C, t¨ng TG vμ HDL-C gi¶m cho biÕt nguy
c¬ XV§M cao.
| 